بازار فرش مشهد که در گذشته بخشی از بازار بزرگ مشهد را تشکیل می داده است، یکی از اصیل‌ترین و قدیمی ترین آثار تاریخی مشهد است که جایگاه ویژه‌ای در زمینه فرهنگی و هویتی شهر دارد.
پیش از آن که شهر مشهد توسط شاهرخ تیموری، با ساخت محله های مسکونی پیرامون مقبره امام رضا (ع) توسعه یابد، از ابتدای شکل‌گیری بر سر راه روستای نوغان و دهکده سناباد بیش از نقش تجاری، نقش ارتباطی و اتصالی داشته است. به عبارتی، ارتباط روستای نوغان و سناباد، که هسته اولیه شکل‌گیری شهر مشهد به شمار می روند مهمترین نقش مشهد بود. معبر و گذرگاه بین سناباد و نوغان به جهت مجاورت با مقبره حضرت رضا (ع) و موقعیت زیارتی به مرور زمان به صورت بازار درآمد که از آن با نام بازار بزرگ مشهد یاد می شود. آثار و شواهد مکتوب بیانگر آن است که این بازار یکی از قدیمی‌ترین بازارهای ایران و مربوط به دوران قبل از تیمور می باشد. در گذشته بازار بزرگ مشهد، سه راه حمام و مسجد شاه، بازار زنجیر، حرم امام رضا (ع)، صحن کهنه معروف به صحن اسماعیل طلایی سلسله مراتب مسیر دسترسی از بازار به حرم بوده اند. بازار بزرگ مشهد در دوره‌‌‌های مختلف تخریب شد و در حال حاضر تنها بخش کوچکی از آن در قالب بازار سرشور مشهد و بازار فرش مشهد به جای مانده است. گردشگران تور مشهد در بازار فرش مشهد می توانند ضمن مشاهده و یا خریداری فرش اصیل خراسان از آثار برجای مانده از بازار بزرگ مشهد بازدید و حال و هوای گذشتگان شهر را بهتر احساس کنند.
بازار فرش مشهد در امتداد بازار سرشور مشهد قرار دارد و طبق تاریخچه‌اش آن را قطعه جداشده بازار سرشور مشهد می‌خوانند که خیابان شهید اندرزگو باعث این جدایی بوده است. به همین جهت گاهی از این بازار با نام بازار سرشور قدیم هم یاد می شود. بازار فرش مشهد از خیابان اندرزگو (خسروی نو) آغاز می‌شود و در ضلع غربی حرم مطهر، در مکان مسجد و حمام شاه خاتمه می‌یابد و بازار سرشور مشهد که در یکی از مهمترین محلات قدیمی شهر با همین نام قرار گرفته، از خیابان شهید اندرزگو آغاز می‌شود و این خیابان را به خیابان دانش ارتباط می‌دهد.
بسیاری از منابع تاریخی مشهد، به ویژه اسناد دوره صفوی تا اواخر قاجار که در مرکز اسناد آستان قدس ثبت شده، حکایت از وجود سقف آجری در بازار بزرگ مشهد به‌عنوان ویژگی کالبدی این بازار دارد. در نتیجه با استناد به این مدارک می‌توان بیان کرد، بازار قدیمی مشهد در گذشته مانند سایر بازارهای تاریخی سرپوشیده بوده و سقف آجری و گنبدی شکل داشته است. سقف تا بازار سرشور کنونی امتداد داشته و طی اجرای طرح‌های توسعه محدوده حرم امام رضا (ع) بخش عظیمی از بازار همراه سقف آن تخریب شده است. سقف بازار فرش مشهد (بازار سرشور قدیم) هم در آتش سوزی سال 1340 از بین رفته است و در حال حاضر سقفی چوبی و به‌صورت شیروانی دارد که دارای نورگیرهای زیبایی است. ویژگی‌های عمده ساخت کالبدی که در طراحی این بازار مورد توجه قرار گرفته در اصل پیوستگی فضایی، اصل محدود بودن فضا، اصل سادگی شکل و اصل مقیاس و تناسب خلاصه شده است. اگر چه با تغییر دادن بخش‌هایی از بدنه، کف و نما‌ی بازار فرش مشهد و همچنین برخی از مغازه‌های به جای مانده در آن، این بازار تا حدودی از حالت اصیل خود خارج شده و به جای مصالح سنتی همانند خشت، آجر و سنگ از مصالح جدیدی مانند سیمان، شیشه و سرامیک جهت نوسازی و یا بازسازی این مغازه‌ها استفاده شده است؛ اما بخش‌هایی از آجرکاری‌های جذاب و با ارزش بازار فرش مشهد به همراه کاشی‌کاری‌های اندک اما زیبا همچنان به جای مانده است که توجه گردشگران تور مشهد را به خود معطوف می کند. حجره‌های بازار فرش مشهد به صورت 1/5 طبقه هستند. که نیم طبقه زیرین بیشتر به‌عنوان انباری و طبقه بالایی برای فروش فرش دستباف استفاده می‌شود. کارگاه‌های قالی‌بافی و مرمت فرش به صورت اندک در گوشه‌هایی از بازار به صورتی پنهان و در خانه‌های پشتی و به دور از دید عموم هنوز مشغول به فعالیت هستند.
در محدوده بازار فرش مشهد علاوه بر حجره‌های فرش می توان به عناصر شاخص دیگر همچون مسجد شاه و حمام شاه در انتهای بازار، آب انبار موتمن السلطنه معروف به حوض چهل پایه، کتیبه سنگی بالای ورودی آب انبار، مسجد و حسینیه فردوسی‌ها در طول بازار اشاره نمود.
در گذشته جشن نیمه شعبان در بازار فرش مشهد با مفروش نمودن بازار، آویزان نمودن فرش از دیوار مغازه‌ها، نصب پرچم و پارچه، چیدن گلدان، ریسه‌بندی و چراغانی نمودن بازار همراه بوده است و با پخش شیرینی و شربت، خواندن آواز همه بازاریان و مردم شهر را گرد هم جمع می‌کرد.
همچنین در گذشته دسته‌های عزاداری جهت ورود به حرم امام رضا (ع) از بازار فرش مشهد می‌گذشتند. در حال حاضر دسته‌های عزاداری از داخل بازار عبور نمی‌کنند و تنها از مقابل سردر بازار می‌گذرند. آداب و رسوم‌های دیگری همانند سپنج دود کردن، آواز خواندن و صلوات فرستادن هم در گذشته بازار وجود داشته که در حال حاضر گهگاه این گونه فعالیت‌ها در بازار به چشم می‌خورند.
در مسجد بازار فرش مشهد معروف به مسجد چهل‌پایه که در حال حاضر هم از عناصر شاخص این بازار است، برگزاری مراسم مختلفی نظیر اقامه نماز جماعت، قرآن خوانی، شب های احیا در ماه رمضان و پخش صبحانه در ماه‌های محرم و صفر رواج دارد.
درب ورودیآب انبار موتمن السلطنه، (معروف به چهل پایه) که قدمت آن به سال ۱۲۶۵ خورشیدی باز می‌گردد، فعلا بسته است. پلکان ورودی آن در مسیری عریض، به عمق ۸ متری زمین می رسد و آجرچینی‌های منظم و ظریف آن از مهارت معماری ایرانی حکایت دارد. مؤتمن‌السلطنه، بانی آب انبار و مسجد مجاور آن، وزیر خارجه دوره ناصرالدین‌شاه همان کسی است که با امضای قرارداد آخال اراضی آن سوی اترک را به روس‌ها واگذار نمود. برخی معتقدند این آب‌انبار به دستور ناصرالدین‌شاه بنا شد و او امر کرد که شکل بازار را به صورت بازار قیصریه تهران درآورند.
علاوه بر عناصر یاد شده در بازار فرش مشهد، در نزدیکی آن جاذبه های دیگری نظیر خانه‌های تاریخی داروغه و توکلی، آرامگاه نادرشاه افشار و بازار رضا قرار دارند.
از دیرباز قالی‌های خراسان به کیفیت و زیبایی شهره بوده اند. در بازار فرش مشهد تنوع طرح‌ها و رنگ‌های ناب فرش دستباف خراسان با کیفیت‌های عالی وجود دارد. در این بازار انواع فرش، قالی، قالیچه، پشتی و تابلو فرش به صورت نو و دسته دوم به فروش می‌رسد و گردشگران تور مشهد در اینجا می توانند فرش‌های دستباف اصیل و قدیمی را بیابند. چنانچه گردشگران تور مشهد قصد خرید نداشته باشند و یا قیمت‌ها برای ایشان بالا باشد باز هم بازدید از بازار فرش مشهد که مسیری بازمانده از تاریخ است و در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده خالی از لطف نخواهد بود.
بازار فرش مشهد در میدان بیت المقدس (فلکه آب) ، اندرزگو (خسروی‌نو)، اندرزگو ۱۳ در نزدیکی ورودی باب‌الجواد حرم مطهر قرار دارد. ساعت کاری این بازار صبح ها از ساعت 9:30 تا ساعت 13:30 و عصر ها از ساعت 17:30 تا ساعت 20 می باشد. یادآور می شود بازار فرش مشهد در روزهای جمعه تعطیل است.
